(Μετάφρ.: Nathalie)
Γεννήθηκα πριν από 97 χρόνια και πάντα ήμουν μια ανυπότακτη. Ίσως γιατί οι γυναίκες από την Αστούριας πάντα ήμασταν πολύ αγωνίστριες, ή ίσως γιατί ακολούθησα το παράδειγμα της μητέρας μου, που στα εννιά μου είχε ήδη χωρίσει από τον πατέρα μου. Δεν ήταν πολύ συνηθισμένο εκείνη την εποχή, αλλά η μητέρα μου αποφάσισε να τελειώσει μια σχέση που πια δεν υπέφερε. Συνεπώς, για να φέρω λεφτά στο σπίτι, άφησα το σχολείο κι άρχισα να σφουγγαρίζω πατώματα.
Μετά από μερικά χρόνια, ο αδερφός μου ο Αντόνιο, που είχε φύγει για να μείνει στη Μαδρίτη, επέστρεψε με εμάς στην Αστούριας. Εκείνος ξεκίνησε να δουλεύει κι εγώ μπόρεσα να ασχοληθώ με το να μάθω το επάγγελμα της μοδίστρας. Εν τούτοις, αυτό δεν κράτησε πολύ: ο αδερφός μου δολοφονήθηκε το 1934 από την καταστολή που ακολούθησε την επανάσταση του Οκτώβρη. Εκείνη ήταν η πιο επώδυνη καμπή στη ζωή μου κι αυτή που με σημάδεψε περισσότερο, γιατί συνέβαλε στο να αναπτυχθεί η πολιτική συνείδηση εντός μου και να ενταχθώ στη Σοσιαλιστική Νεολαία.
Μετά ήρθε ο Εμφύλιος Πόλεμος. Θυμάμαι πως έκανα πρόβες ένα προλεταριακό θεατρικό έργο, Εμπρός της γης οι κολασμένοι, στο οποίο έπαιζα το χαρακτήρα της Μαρικουέλα. Από εκεί προέρχεται το παρατσούκλι με το οποίο με γνωρίζουν μέχρι και σήμερα. Στο τέλος της πρόβας, μας είπαν πως είχε ξεσπάσει ο πόλεμος. Οι σοσιαλιστές ζήτησαν εθελοντές για να παν στο μέτωπο και, χωρίς να το σκεφτούμε ιδιαίτερα, τρεις γυναίκες ενωθήκαμε με τους άντρες του χωριού που έφυγαν στα χαρακώματα. Ήμουν μόνο 17 χρονών, αλλά ήδη συνειδητοποιημένη για το ότι μας έκλεβαν κάτι που ήταν δικό μας, και πως μας αντιστοιχούσε να υπερασπιστούμε τη Δημοκρατία.
Στον πόλεμο δεν έπιασα κανένα τουφέκι, αλλά ήμουν στην πρώτη γραμμή. Ασχολούμουν με το να μαγειρεύω και να πηγαίνω το φαγητό στα ίδια τα χαρακώματα. Οι πυροβολισμοί και οι βόμβες έρχονταν από όλες τις μεριές, αλλά, ίσως από αναισθησία, δεν ένιωσα φόβο. Και ο ρόλος μου ήταν επικίνδυνος. Σε μια περίσταση, ζήτησα μια άδεια δύο ημερών για να πάω στο σπίτι μου, οπότε και μια κοπέλα, πολύ καλή μου φίλη, πήρε τη θέση μου. Είχε την κακοτυχία να την πετύχει μια σφαίρα. Από τότε, δεν έχω σταματήσει να αγωνίζομαι για να αναγνωριστεί η μνήμη της.
Παρόλο που ήμασταν λίγες στην πρώτη γραμμή, υπήρχαν πολλές γυναίκες που, με πολύ διαφορετικούς τρόπους, εργάστηκαν στην υπεράσπιση της Δημοκρατίας. Έφτασε μια στιγμή όπου απέσυραν τις γυναίκες από το μέτωπο και μας έβαλαν να εκτελούμε άλλες λειτουργίες. Εμένα μου έτυχε να δουλεύω σε ένα νοσοκομείο της Χιχόν, που ούτε αυτό ήταν ένα ήρεμο μέρος. Σώθηκα από θαύμα όταν τα εχθρικά στρατεύματα επιτέθηκαν στο νοσοκομείο και δολοφόνησαν κάποιες συντρόφισσες.
Πιο μετά με έπιασε η Αστυνομία. Σας έχω ήδη πει ότι η ζωή μου είναι γεμάτη καμπές. Ένα στρατοδικείο με καταδίκασε σε 15 χρόνια σε μια φυλακή στη Γκιπούθκοα, από τα οποία έπρεπε να εκτίσω μόνο τέσσερα. Τη στιγμή που με έστειλαν στη φυλακή, δεν ήξερα σε τι συνίστατο εκείνο το "οι περίπατοι". Αλλά τώρα ξέρω πως υπήρξα τυχερή που βγήκα ζωντανή. Μια φορά απελευθέρωσαν δώδεκα κρατούμενες. Στην αρχή, σκεφτήκαμε πως ήταν τυχερές, αλλά μετά, τα πτώματά τους εμφανίστηκαν στην παραλία και σε άλλες γωνιές της πόλης. Επιπλέον, στη φυλακή μας ταπείνωναν και μας άφηναν να πεινάμε. Επιπλέον μας υποχρέωναν να προσευχόμαστε. Εγώ, πάντα είχα ένα πράγμα ξεκάθαρο: "Αν υπήρχε θεός, δεν θα είχε επιτρέψει να αρχίσω να δουλεύω ούσα μόλις ένα κοριτσάκι".
Κατά την έξοδο από τη φυλακή παντρεύτηκα με έναν άλλο σοσιαλιστή νέο που είχε αγωνιστεί στον πόλεμο και που ζούσε στο βουνό γιατί τον καταδίωκαν οι φρανκιστές. Τη μέρα του γάμου μας του είπα: "Μην περιμένεις να είμαι ένα έπιπλο στο σπίτι". Παρόλο που υπήρχαν ήδη πολλές γυναίκες που δεν αφήνονταν, τότε ήταν συνηθισμένο το να μετατρέπονται οι γυναίκες σε σκλάβες με το που παντρεύονταν, να χάνουν όλα τους τα διακαιώματα προς όφελος των συζύγων τους. Η κατάσταση για τις γυναίκες ήταν καλύτερη στη Γαλλία, όπου εξοριστήκαμε με το που διαπιστώσαμε ότι η καταστολή δεν υποχωρούσε. Εκεί περάσαμε 57 χρόνια και σπουδάσαμε τα παιδιά μας.
Το 2003 επέστρεψα στη Χιχόν και βρήκα πως η Ισπανία πια δεν ήταν τόσο διαφορετική σε σχέση με τη Γαλλία. Οι άντρες επιτέλους κατανοούσαν, λίγο πολύ, πως οι γυναίκες είναι ίσες με αυτούς. Επιπλέον, η νεολαία, μετά από τόσο καιρό, ήταν πολύ πιο ελεύθερη. Όπως η εγγονή μου, πολλοί νέοι ζούσαν με τις σχέσεις τους χωρίς να είναι παντρεμένοι. Αυτό θα ήταν κάτι ασύλληπτο στην εποχή μου!
Εν τούτοις, νιώθω πως ακόμη απομένει πολύ δουλειά για να γίνει και μας αναλογεί να συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε για τις ελευθερίες μας. Έχω δει πώς τα τελευταία χρόνια η κατάσταση όσο πάει χειροτερεύει. Η δουλειά των γυναικών είναι κάθε φορά πιο επισφαλής. Πρέπει να δουλέψουν βάρβαρα για πολύ λίγα χρήματα, κι έτσι είναι πολύ δύσκολο να παραμείνει κανείς χαρούμενος. Ξαφνικά, επανήλθε η διαμάχη για την απαγόρευση της έκτρωσης. Κι ακόμη υπάρχουν άντρες που αισθάνονται αφεντικά της ζωής των γυναικών, και που τις χτυπούν και τις σκοτώνουν. Τούτα τα άτομα δεν είναι άντρες, είναι εγκληματίες.
Όσο συνεχίζουν να υπάρχουν αδικίες, δεν θα κουραστώ να αγωνίζομαι εναντίον τους. Πριν δυο χρόνια πήρα ένα πούλμαν και συμμετείχα σε μια διαδήλωση στη Μαδρίτη για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων. Εκεί πέρασα όλη μου τη μέρα, χωρίς τίποτα στο στομάχι, υπερασπιζόμενη την ελευθερία, όπως όταν ήθελα να υπερασπιστώ τη Δημοκρατία. Επίσης έχω γράψει ένα βιβλίο για να μη χαθεί η ιστορία μου στη λήθη. Και μια στο τόσο διηγούμαι την ιστορία μου σε κοινό, όπως όταν αυτή τη βδομάδα παρέλαβα ένα βραβείο από το Club των 25. Στη ζωή μου έχω υποφέρει πολύ. Και πιστεύω πως όταν υποφέρει κανείς, καταλήγει γνωρίζοντας καλύτερα τους ανθρώπους.
Αλλά επίσης έχω υπάρξει πολύ ευτυχισμένη. Θυμάμαι ιδίως όταν η εγγονή μου μού είπε: "Σε θαυμάζω σαν γιαγιά, αλλά και σαν γυναίκα". Αυτή ήταν μια από τις πιο ικανοποιητικές μέρες στα 97 χρόνια της ύπαρξής μου.
Τώρα βρήκα ένα νέο εργαλείο για να μοιράζομαι τις σκέψεις μου: το Facebook. Ποτέ δεν κουράζομαι να μαθαίνω, έτσι που πριν δυο χρόνια, στα 95 μου, ένας γείτονας μου έδειξε να το χρησιμοποιώ, και τώρα μοιράζομαι απευθείας τους στοχασμούς μου με τους 900 φίλου του Facebook. Τα τελευταία μου σχόλια, δυστυχώς, ασχολούνται με ό,τι συμβαίνει στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, στο οποίο ανήκα από πιτσιρίκα. Αλλά ΟΚ, πέρα από αυτό, δεν θα σταματήσω στην προσπάθειά μου να διαμαρτύρομαι ενάντια στις αδικίες. Κι όποιος θέλει να είναι μέρος αυτού, είναι καλεσμένος να με ακολουθήσει στο Facebook.
Κείμενο που συντάχθηκε από τον Άλβαρο Γιόρκα μετά από συνεντεύξεις με την Άνχελες Φλόρες.
